Brexit i co dalej? Europejskie prawo konkurencji po 31.01.2020 r.

Od czasu wyników referendum w Wielkiej Brytanii w sprawie rezygnacji z członkostwa w UE w czerwcu 2016 r. istniała znaczna niepewność co do tego, kiedy Wielka Brytania opuści UE, czy warunki wyjścia uda się uzgodnić na czas, aby uniknąć tzw. twardego brexitu (tj. wyjścia bez umowy z UE) a nawet czy w ogóle dojdzie do Brexitu. Chociaż już oficjalnie wiemy, że Brexit nastąpił 31 stycznia, a średniookresowe ramy prawne są mniej więcej ustalone, dalej nasuwa się szereg wątpliwości co wydarzy się w dalszej perspektywie.

Prawo konkurencji to obszar, który w Wielkiej Brytanii był ściśle zharmonizowany i zintegrowany z prawem europejskim, a wszelkie zmiany tego prawa w UE miały bezpośredni wpływ na  prawo konkurencji w UK. Teraz jest jasne, że w wyniku brexitu bezpośredni wpływ tego prawa będzie ograniczony, ale w nadchodzących latach unijne prawo konkurencji będzie miało istotny wpływ na prawodawstwo brytyjskie.

Okres przejściowy

Aby zapewnić UE i Wielkiej Brytanii czas na wynegocjowanie nowego porozumienia handlowego, art. 126 umowy w sprawie wyjścia przewiduje „okres przejściowy lub okres wdrażania”, podczas którego prawo UE będzie nadal obowiązywać w Wielkiej Brytanii, tak jakby nadal była państwem członkowskim. Okres ten ma trwać do 31 grudnia 2020 r. i może zostać przedłużony jednokrotnie w terminie przed 1 lipca 2020 r. do 31 grudnia 2021 lub 2022. Rząd Zjednoczonego Królestwa oświadczył, że nie będzie korzystać z tej możliwości, a nawet uchwalił przepisy mające na celu zapobieganie żądaniu takiego przedłużenia. W związku z tym zakłada się, że okres przejściowy zakończy się z końcem tego roku, chociaż istnieją spore wątpliwości, czy do tego czasu można wynegocjować nowe warunki handlowe.

Uwzględniając główny cel polegający na zapewnieniu ciągłości prawnej w okresie przejściowym, art. 127 umowy w sprawie wyjścia stanowi, że o ile umowa nie stanowi inaczej, w okresie przejściowym zastosowanie ma prawo Unii Europejskiej i Zjednoczonego Królestwa. Rozwiązanie to zostało wdrożone w prawie krajowym Wielkiej Brytanii przez sekcję 2 European Union (Withdrawal Agreement) Act 2020, który zmienia European Union (Withdrawal Act) 2018 stanowiąc, że European Communities Act z 1972 r. (który umożliwia implementację prawa UE do krajowego prawa Zjednoczonego Królestwa w czasie jego przynależności do UE i potwierdzający pierwszeństwo prawodawstwa europejskiego nad krajowym) nadal będzie obowiązywać w prawie krajowym, pomimo jego formalnego uchylenia w dniu 31 stycznia 2020 r. Dokument ten zawiera również postanowienie, że Wielka Brytania w okresie wdrażania powinna być traktowana jak równoprawny członek UE.

Oznacza to, że w Zjednoczonym Królestwie egzekucja unijnego i brytyjskiego prawa konkurencji, a także brytyjskiego prawa ochrony konsumentów od 1 lutego 2020 r. wiele się nie zmieni. Komisja Europejska będzie nadal uprawniona do badania przypadków naruszenia unijnego prawa konkurencji mającego wpływ na Zjednoczone Królestwo oraz wyłączne uprawnienia do oceny wpływu M&A o wymiarze unijnym na konkurencję w Wielkiej Brytanii. Przychody z Wielkiej Brytanii będą nadal zaliczane do przychodów UE przy ocenie, czy rozporządzenie UE w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie WE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw) ma zastosowanie do danej transakcji, a zasada „one stop shop” czyli zasada podlegania jednemu organowi nadzorczemu na terenie całej UE będzie nadal obowiązywać, co oznacza, że ​​transakcje objęte ww. rozporządzeniem będą podlegać jednej kontroli w całej UE i Wielkiej Brytanii.

Brytyjski Urząd ds. Konkurencji i Rynków (Competition and Markets Authority, CMA) będzie nadal zobowiązany do stosowania unijnego prawa konkurencji podczas badania zachowań antykonkurencyjnych, które wpływają na wymianę handlową między państwami członkowskimi UE oraz do ubiegania się o zgodę Komisji przed wydaniem decyzji w sprawie. Sądy brytyjskie i CMA nadal będą zobowiązane do stosowania brytyjskiego prawa konkurencji zgodnie z zasadami prawa UE, a strony będą nadal mogły opierać się na decyzjach Komisji w sprawie naruszeń prawa wspólnotowego, które będą podstawą do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przed sądami brytyjskimi. Sądy brytyjskie będą również mogły składać w okresie przejściowym zapytania do Trybunału Sprawiedliwości UE w Luksemburgu w celu wyjaśnienia kwestii prawa UE, a TSUE będzie mógł wydać orzeczenie po dniu 31 grudnia 2020 r.

Odzwierciedlając natychmiastową utratę przez Zjednoczone Królestwo wszystkich praw do reprezentacji w instytucjach europejskich (w tym w Radzie, Komisji, Trybunale Sprawiedliwości i Parlamencie), główna praktyczna zmiana polega na tym, że CMA nie będzie już mieć prawa do udziału w posiedzeniach komitetu doradczego oraz udziału w Europejskiej Sieci Konkurencji, w skład której wchodzi Komisja Europejska i krajowe organy antymonopolowe. Chociaż CMA zostanie zaproszona do uczestnictwa w takich spotkaniach, na których dyskusje dotyczą Wielkiej Brytanii, nie będzie już głosować i nieuchronnie straci wpływ na jej kształt.

Nie da się ukryć, że główny bezpośredni efekt po 31 stycznia 2020 r. ma charakter jedynie polityczny. Proces wyjścia będzie kontynuowany.

Po wyjściu

W okresie przejściowym nie możemy liczyć na  spektakularne zmiany, kluczowe pytanie brzmi zatem, co stanie się później. Na szczęście umowa w sprawie wyjścia zawiera pewne podpowiedzi. W dniu 28 stycznia CMA opublikował dokument pn. Guidance on the functions of the CMA under the Withdrawal Agreement, które dostarczają przydatnych wskazówek, jak zarządzać przekazywaniem spraw pod koniec okresu przejściowego. Ponadto środki wdrożone wcześniej przez rząd Zjednoczonego Królestwa  na wypadek twardego brexitu również zawierają istotne wskazówki jak należy postępować po tym czasie.

Artykuł 92 umowy w sprawie wyjścia stanowi, że po zakończeniu okresu przejściowego Komisja Europejska będzie nadal mieć kompetencje do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących stosowania unijnego prawa konkurencji do brytyjskich przedsiębiorstw lub odnoszących się do konkurencji w Wielkiej Brytanii, którą rozpoczęto przed 31 grudnia 2020 r. Artykuł 95 stanowi natomiast, że wszelkie wynikające z tego decyzje będą wiążące w Wielkiej Brytanii i na jej terytorium. Sądy europejskie zachowają również właściwość do rozpatrywania odwołań od wszelkich wynikających z tych postępowań decyzji.

W rezultacie Komisja będzie nadal miała wyłączną jurysdykcję do kontroli transakcji, które zostały jej zgłoszone przed końcem okresu przejściowego, a CMA w dniu 1 stycznia 2021 r. uzyska możliwość przeglądu wpływu transakcji zgłoszonych na podstawie rozporządzenia w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw. Jednak CMA prawdopodobnie zostanie zaangażowany w rozmowy poprzedzające zgłoszenie ze stronami transakcji, które zostaną poddane kontrolom równoległym w UE i Wielkiej Brytanii w okresie przejściowym.

Przyszłość

W chwili obecnej trudno wyrokować jak będzie wyglądać prawo konkurencji w Wielkiej Brytanii po okresie przejściowym. Jak wskazują wytyczne CMA stosunki Wielkiej Brytanii z UE po zakończeniu okresu przejściowego będą podlegać… negocjacjom z UE. Podkreślono również, że poprzedni dokument CMA (No Deal Guidance) nie ma już zastosowania, ponieważ brexit nastąpił na podstawie umowy.

Rząd Zjednoczonego Królestwa potwierdził jednak, że podstawowa zasada rządząca planami twardego Brexitu zostanie zachowana – mianowicie, wszystkie przepisy UE, które obowiązują bezpośrednio w Wielkiej Brytanii w momencie wyjścia, zostaną zaimplementowane do prawa krajowego. Jedyną istotną zmianą będzie to, że zbiór implementowanych przepisów będzie określony  na dzień 31 grudnia 2020 r.

Ponadto obecne wyłączenie grupowe porozumień wertykalnych, które regulują szeroki zakres umów w sprawie dostaw, obowiązuje do 31 maja 2022 r., natomiast wyłączenie grupowe w sprawie transferu technologii, które reguluje wiele powszechnych form licencjonowania własności intelektualnej, obowiązuje do 30 kwietnia 2026 r.. W rezultacie prawo UE będzie nadal określać granice brytyjskiego prawa konkurencji również po okresie przejściowym.

Wraz z opublikowaniem umowy o wystąpieniu w październiku 2019 r. Wielka Brytania i UE opublikowały również niewiążącą „deklarację polityczną” w sprawie ram przyszłych stosunków między UE a Wielką Brytanią. Mimo że deklaracja jest sformułowana w sposób niejasny i aspiracyjny, jasne jest, że porozumienie będzie „oparte na przepisach zapewniających równe warunki działania dla otwartej i uczciwej konkurencji”. Jest to główny cel UE, który ma na celu zaradzenie obawom, że Wielka Brytania odejdzie od ścisłej kontroli UE w takich kwestiach, jak bezpieczeństwo żywności, ochrona środowiska, dotacje państwowe i zasady zatrudnienia, aby umożliwić brytyjskim firmom uzyskanie przewagi konkurencyjnej nad firmami europejskimi. W szczególności  dokumencie tym określono, że UK i UE „powinny w szczególności utrzymać solidne i kompleksowe ramy dla konkurencji i kontroli pomocy państwa, które zapobiegną nieuzasadnionemu zakłóceniu handlu i konkurencji”.

Chociaż istnieje niewielkie ryzyko, że Wielka Brytania całkowicie porzuci istniejące ramy prawa konkurencji, przyszły brytyjski system kontroli dotacji rządowych pozostaje niejasny. Podczas gdy poprzedni rząd UK wskazał, że będzie hurtowo importował unijne prawo dotyczące pomocy państwa do prawa brytyjskiego i uchwalił ustawodawstwo upoważniające CMA do egzekwowania tego prawa, zakres zaangażowania obecnego rządu w niezależną i solidną kontrolę pomocy państwa jest nadal widoczny.

Jakiekolwiek osłabienie zobowiązań poprzedniego rządu w kwestii dostosowania do prawa UE w kluczowym obszarze konkurencji i kontroli pomocy państwa przez obecny gabinet, utrudni Wielkiej Brytanii negocjowanie bliskich stosunków handlowych z UE, co niedawno podkreśliła nowa przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen. Jak będzie wyglądał ostateczny kompromis?  Dopiero się okaże.

Praktyczne wskazówki

Poniżej przygotowaliśmy kilka praktycznych kroków, które firmy powinny wdrożyć w niespokojnym okresie przejściowym:

Share
Polish