Niemal dwa lata po opublikowaniu przez Komisję Europejską ostatecznego projektu propozycji wprowadzenia roszczeń zbiorowych dla konsumentów, po wielu negocjacjach i lobbingu Ambasadorowie państw członkowskich 30 czerwca 2020 zatwierdzili porozumienie zawarte przez prezydencję chorwacką z Parlamentem Europejskim dotyczące projektu dyrektywy o powództwach przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów.
Projekt dyrektywy o powództwach przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów ( „dyrektywa” ) wprowadza zharmonizowany system „roszczeń zbiorowych”.
Dyrektywa jest częścią pakietu tzw. Nowego Ładu dla Konsumentów, którego celem jest zapewnienie zwiększonej ochrony konsumentów w UE. Ostateczny projekt nadal zależy od formalnego przyjęcia dyrektywy przez Parlament i Radę UE jednak zakładając, że zostanie ona przyjęta, państwa członkowskie będą miały 24 miesiące na implementację dyrektywy do prawa krajowego i kolejne sześć miesięcy na rozpoczęcie jej stosowania.
Zasadniczo dyrektywa powinna umożliwiać grupom konsumentów składanie roszczeń zbiorowych, zarówno na szczeblu krajowym, jak i transgranicznym, w obszarach takich jak:
- ogólne prawo konsumentów,
- usługi finansowe,
- podróże,
- zdrowie,
- turystyka,
- ochrona danych osobowych,
- czy środowisko.
Na podstawie dyrektywy wdrożone zostaną również środki zapobiegające nadużywaniu drogi sądowej.
Główne założenia
Na podstawie dyrektywy państwa członkowskie zobowiązane będą ustanowić system powództw przedstawicielskich dla ochrony zbiorowych interesów konsumentów przed naruszeniami unijnego prawa. Uprawnione podmioty – konsumenci będą wnosić pozwy zbiorowe za pośrednictwem „upoważnionego podmiotu”, wyznaczonego przez państwo członkowskie.
Każde państwo członkowskie będzie musiało wyznaczyć kwalifikowaną jednostkę spełniającą określone cechy. W przypadku roszczenia transgranicznego (tj. w imieniu obywateli z innych państw członkowskich) kwalifikowany podmiot musi być:
- organizacją non-profit, której celem statutowym jest ochrona praw konsumentów przez co najmniej 12 miesięcy przed wyznaczeniem go jako uprawnionego podmiotu, oraz
- niezależnym od stron trzecich o konkurencyjnych interesach.
Natomiast w przypadku roszczeń krajowych państwa członkowskie zdecydują, jakie kryteria zastosować. Jednak państwa członkowskie będą musiały określić odpowiednie kryteria zgodne z celami dyrektywy, które mogą być podobne, jeśli nie identyczne z kryteriami określonymi dla powództw transgranicznych.
Zadośćuczynienie: konsument będzie mógł ubiegać się zarówno o rekompensatę finansową, wymianę towaru, rozwiązanie umowy, zwrot kosztów jak i naprawę towaru.
Zasada przegrany płaci: dyrektywa wprowadza zasadę podobną jak w wielu krajach członkowskich (w tym w Polsce) – strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest pokryć koszty postępowania. Powinno to odstraszyć strony występujące z niezasadnymi roszczeniami. Celem tego uregulowania jest znalezienie równowagi między prawem konsumenta do dostępu do wymiaru sprawiedliwości, a ochroną przedsiębiorstw przed nadmiernymi procesami sądowymi.
Ugoda: uprawniony podmiot i pozwany będą mogli, za zgodą sądu zawrzeć ugodę, a ugoda będzie wiążąca dla wszystkich zainteresowanych konsumentów. To rozwiązanie będzie atrakcyjne dla firm, które szybko chcą zakończyć powstały spór i zmniejszyć ryzyko utraty reputacji.
Filtr krajowy niezasadnych roszczeń: sądy krajowe będą upoważnione do oddalania oczywiście bezzasadnych spraw na wczesnym etapie postępowania zgodnie z prawem krajowym, aby uniknąć pieniactwa sądowego.
Skutki
W naszej ocenie dyrektywa będzie skutkować aktywizacją instytucji pozwów zbiorowych w stylu amerykańskim. Z drugiej strony prowadzenie tych spraw przez wykwalifikowane podmioty powinno również chronić przedsiębiorstwa przed pieniactwem sądowym, które często jest postrzegane jako główna przyczyna opóźnień w działaniu amerykańskiego sądownictwa.
Biorąc pod uwagę fakt, że w niektórych państwach członkowskich wystąpi opór we wdrażaniu dyrektywy, co skutkować będzie brakiem harmonii w ustawodawstwie, skutkiem dyrektywy będzie wzmocnienie praw konsumentów przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony sektora biznesowego. Dlatego firmy już teraz powinny przygotować się do implementacji dyrektywy w Polsce i w całej Europie ze względu na wizję zwiększonego ryzyka sporów konsumenckich.
Aby uzyskać więcej informacji na ten temat, zachęcamy do kontaktu z dowolnym członkiem zespołu IPSO LEGAL.