Wewnętrzny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem

Końcem sierpnia ustawodawca przyjął regulacje porządkujące system zapewniania jakości w opiece zdrowotnej: ustawę o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta oraz nowelizację ustawy o prawach pacjenta. Celem reformy jest wdrożenie rozwiązań prawno-organizacyjnych, które realnie podniosą standardy diagnostyki i leczenia, poprawią bezpieczeństwo pacjentów i umożliwią stałe doskonalenie praktyki klinicznej. Monitorowanie jakości świadczeń finansowanych ze środków publicznych zostanie doprecyzowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia.

Jak ustawodawca rozumie „jakość” – trzy perspektywy oceny

Nowe przepisy wprowadzają weryfikację jakości za pomocą wskaźników w trzech obszarach:

• kliniczny – skuteczność i bezpieczeństwo procesu diagnostyczno-terapeutycznego,

• konsumencki – doświadczenia i opinie pacjentów,

• zarządczy – organizacja, nadzór i kultura bezpieczeństwa.

To odejście od formalizmu na rzecz wyników i doświadczeń. Placówki będą rozliczane nie tylko z procedur, ale z tego, czy rzeczywiście dostarczają pacjentom opiekę bezpieczną, skuteczną i przewidywalną.

Cztery filary systemu jakości w opiece zdrowotnej

Reforma buduje spójny system składający się z czterech elementów:

1. Autoryzacja – warunek realizacji świadczeń szpitalnych w systemie zabezpieczenia; wymaga spełnienia kryteriów, w tym posiadania wewnętrznego systemu jakości i bezpieczeństwa.

2. Wewnętrzny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem – codzienne, operacyjne narzędzie placówki (procedury, role, metody, pomiary) zapobiegające zdarzeniom niepożądanym.

3. Akredytacja – dobrowolna zewnętrzna ocena spełniania ponadpodstawowych standardów.

4. Rejestry medyczne – uporządkowane gromadzenie danych służących analizie wyników oraz benchmarkingowi.

Zestawienie tych elementów ma zapewnić przejrzystość i porównywalność jakości między podmiotami oraz stworzyć bodźce do ciągłego doskonalenia.

Tło prawne – co wynika z ustawy

Ustawa o jakości i bezpieczeństwie pacjenta, w części dotyczącej wewnętrznego systemu, jest ramowa – pozostawia podmiotom swobodę doboru narzędzi, ale wskazuje minimalne komponenty i odpowiedzialności:

• art. 7 – posiadanie wewnętrznego systemu jakości i bezpieczeństwa jako warunek autoryzacji dla świadczeń szpitalnych (a w konsekwencji kontraktowania w systemie zabezpieczenia),

• art. 18 – obowiązek posiadania i utrzymywania wewnętrznego systemu przez podmioty wykonujące działalność leczniczą w ramach umów z Funduszem; katalog elementów systemu (zasady, procedury, metody, opisy stanowisk),

• art. 19 – ustanowienie osoby odpowiedzialnej za wdrożenie i prowadzenie systemu,

• art. 20 – badanie opinii i doświadczeń pacjentów jako stały komponent systemu,

• art. 61 – termin utworzenia systemu.

Te przepisy są uzupełniane przez planowane rozporządzenie Ministra Zdrowia, które ma określić reguły i tryb monitorowania jakości w świadczeniach finansowanych ze środków publicznych.

Istota wewnętrznego systemu – operacyjne zarządzanie ryzykiem klinicznym

System ma działać tu i teraz – nie jako segregator procedur, lecz jako zestaw praktyk wspierających:

• identyfikację, analizę i zapobieganie zdarzeniom niepożądanym,

• ocenę skuteczności działań korygujących i doskonalących,

• systematyczne badanie opinii i doświadczeń pacjentów,

• kulturę „uczenia się na błędach”, a nie poszukiwania winnych.

Warunkiem powodzenia jest poufny i niekarzący mechanizm zgłaszania zdarzeń, regularne przeglądy ryzyk, a także jasne przypisanie odpowiedzialności i uprawnień.

Dlaczego to ważne dla placówek i pacjentów

Dobrze zaprojektowany i utrzymywany system:

• podnosi skuteczność i bezpieczeństwo terapii,

• buduje zaufanie pacjentów (lepsze doświadczenie i komunikacja),

• ogranicza koszty zdarzeń niepożądanych (powikłania, roszczenia, readmisje),

• poprawia konkurencyjność podmiotów oraz atrakcyjność polskich świadczeń dla pacjentów z zagranicy.

Jak przekuć wymóg w przewagę – praktyczne kierunki działania

Zalecane kroki wdrożeniowe (zwięźle, bez nadmiernej punktacji):

• Ustal lidera systemu (zgodnie z art. 19), zakres jego kompetencji i ścieżki raportowania do kierownictwa.

• Zmapuj procesy kliniczne i okołokliniczne pod kątem ryzyk; zdefiniuj mierniki w trzech perspektywach (kliniczna, konsumencka, zarządcza).

• Uporządkuj procedury i instrukcje „na poziomie stanowiska” – tak, by były krótkie, operacyjne, aktualne.

• Zbuduj prosty, bezpieczny kanał zgłaszania zdarzeń niepożądanych i „prawie-zdarzeń”; zapewnij feedback i analizę przyczyn źródłowych.

• Zaplanuj cykliczne badanie doświadczeń pacjentów i włącz wyniki w przeglądy jakości.

• Przygotuj się do wymogów autoryzacyjnych oraz ewentualnej akredytacji; dostosuj rejestrowanie danych do przyszłych wskaźników z rozporządzenia.